"Η αγάπη άργησε μια μέρα"… Αγαπήθηκε ως βιβλίο, ως τηλεοπτική σειρά, τώρα και ως θεατρική παράσταση. Το μυθιστόρημα της Λίλης Ζωγράφου ξαναζωντανεύει, με όλο τον σεβασμό που του αρμόζει, σε συμπαραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης. Η διασκευή του έργου έγινε από τους Ροδή Στεφανίδου και Ένκε Φεζολλάρι, ο οποίος επιμελήθηκε και την εξαιρετική σκηνοθεσία της παράστασης. Έχω παρακολουθήσει πολλές θεατρικές παραστάσεις σε αυτά τα 19 μου χρόνια. Αυτό όμως που έζησα λίγο μετά τα Χριστούγεννα στο μικρό θέατρο της Μονής Λαζαριστών, δεν ήταν μια απλή έξοδος στο θέατρο, που έτσι κι αλλιώς τόσο θα απολάμβανα, αλλά μια εμπειρία που θα παραμείνει ανεξίτηλη μέσα μου.
Στο Νεοχώρι της Κρήτης, την περίοδο της Κατοχής, η πολυμελής οικογένεια Φτενούδου, ζει υπό το βάρος της ενοχής, της θρησκευτικής καταπίεσης και των άκαμπτων ηθικών κανόνων της επαρχίας. Μέσα σε αυτό το αρρωστημένο περιβάλλον, η μικρότερη κόρη, Ερατώ, η πολυαγαπημένη της μητέρας της, ερωτεύεται έναν Ιταλό στρατιώτη, που κρύβεται στο υπόγειο του σπιτιού τους και μένει έγκυος από αυτόν. Μετά τον θάνατο του πατέρα, η μεγάλη κόρη της οικογένειας αναλαμβάνει τα ηνία του σπιτιού, επιβάλλοντας τη θέλησή της μέσα από την απόλυτη υπακοή στο αναχρονιστικό σύστημα αξιών, τον ενσωματωμένο μισογυνισμό, τα μίση και τα απωθημένα της ερωτικής στέρησης. Ταυτόχρονα, η ανάγκη προάσπισης της εικόνας μιας φαντασιωτικής υπεροχής της οικογένειας Φτενούδου, την οδηγεί σε μια άνευ νοήματος μεγαλομανία, που ανατροφοδοτεί την κοινωνική υποκρισία: αποκρύπτει (ή θανατώνει) ό,τι πλήττει την οικογενειακή τιμή και επιδεικνύει κάθε ανούσια σύμβαση που προσδίδει κύρος στην παρηκμασμένη τους ζωή. Σε αυτό το περιβάλλον κάθε μορφή αγάπης και έρωτα αποκλείεται, ποινικοποιείται και διώκεται. Κάθε ανάγκη για ζωή μαραίνεται.Τα σκηνικά της παράστασης, που είναι το σπίτι της οικογένειας και ο εξωτερικός του χώρος, είναι λιτά και σκοτεινά, σε προϊδεάζουν για το ύφος του έργου. Η κατασκευή του σπιτιού σε παραπέμπει περισσότερο σε φυλακή, γεγονός που θεωρώ διόλου τυχαίο αλλά μια στοχευμένη (και επιτυχημένη θα πω) προσπάθεια της παραγωγής να συμβολίσει το πόσο περιορισμένα και εγκλωβισμένα είναι στ' αλήθεια τα μέλη αυτής της οικογένειας.
Επτά γυναίκες. Όλες θύματα της πατριαρχίας και των προτύπων που η κοινωνία τους επιτάσσει, αλλά δυστυχώς και θύματα του εσωτερικευμένου μισογυνισμού που έχει βαθιά ριζωθεί και στις ίδιες. Αυτός αποδεικνύεται πιο καθαρά από τον τρόπο που μία από αυτές, όταν βρισκόταν σε θέση ισχύος, φερόταν στις υπόλοιπες. Το έργο είναι μια κατακραυγή στα στερεότυπα, ένας ύμνος στην ελευθερία και τον έρωτα.
Βρίσκω πολύ ιδιαίτερη και όμορφη την απόφαση της διανομής όλων των ρόλων σε γυναίκες. Ακούγονται μόνο γυναικείες φωνές και έτσι στην πορεία της παράστασης δεν δίνεται έμφαση στην ιστορία, την εξέλιξη των γεγονότων αλλά στο πώς εκείνες δρουν σε σχέση με αυτά. Αναδεικνύεται η επίδρασή τους στις γυναίκες και το πώς εκείνες αντιλαμβάνονται και βιώνουν τις καταστάσεις. Όλες οι ηθοποιοί μεταδίδουν αναλλοίωτα αυτά τα συναισθήματα σε άψογη εκτέλεση του ρόλου τους. Χωρίς υπερβολές καταφέρνουν να σε καθηλώσουν σε στιγμές που απαιτείται κορύφωση αξιοποιώντας την φωνή, την έκφραση και την γλώσσα του σώματος τους. Τους ανδρικούς ρόλους επίσης ενσκαρκώνουν οι ίδιες, ιδιαίτερα αποτελεσματικά με μια ευχάριστη δόση ειρωνείας και χιούμορ.
Μια προσθήκη που εντυπωσίασε είναι η ταυτόχρονη προβολή κάποιων αποσπασμάτων βίντεο στην διάρκεια της παράστασης. Αυτά δείχνουν τις ηρωίδες να είναι ντυμένες στα λευκά, να χορεύουν, να κολυμπούν και να απολαμβάνουν την θάλασσα, συμβολίζοντας την ελευθερία και την ανεμελιά που τόσο έχουν ανάγκη.
Ξεχώρισα την ερμηνεία της Υρούς Λούπη ως Ερατώ. Ήταν η ηρωίδα που με συγκίνησε περισσότερο γιατί ήταν αυτή που μέσα στην σκοτεινή κοινωνία που ζούσε, τόλμησε να είναι αυτόφωτη. Τόλμησε να ερωτευτεί, να ελπίζει, να ονειρεύεται… Και μπορεί με τα χρόνια ο κόσμος να την κατάπινε και να της έκλεβε το πηγαίο φως της, αλλά αυτή ήταν για πάντα επαναστάτρια. Προτίμησε τελικά να αφαιρέσει μόνη της την ζωή της, από το να συμβιβαστεί σε μια ζωή που της επιβλήθηκε και χωρίς τον έρωτά της. Η ηθοποιός συγκλονίζει, γιατί αποτυπώνει εξαιρετικά όλες τις φάσεις της αυτές. Από την νεανική αθωότητα και ανεμελιά, μέχρι και την κατάθλιψη και τον πόνο. Είναι ο ίδιος άνθρωπος αλλά νιώθεις πως στην πορεία του έργου μεγαλώνει και αλλάζει κι αυτή στ' αλήθεια, όσο περνάνε τα χρόνια.
Ήταν η πρώτη μου γνωριμία με το έργο. Για αυτό και το τέλος του ήταν για εμένα ανατριχιαστικό και με άφησε αρχικά σοκαρισμένη και στην συνέχεια σκεπτική και στεναχωρημένη για ώρες για ό,τι συνέβη. Αυτό οφείλεται μόνο στην ξεχωριστή υπόθεση; Όχι θα απαντήσω εγώ γιατί βγαίνοντας από το θέατρο άκουσα μια κυρία να λέει «Έχω διαβάσει το βιβλίο, έχω δει την σειρά αλλά τίποτα δε με άφησε τόσο συγκλονισμένη. Είναι άλλο πράγμα ρε παιδί μου το θέατρο».
Είναι άλλο πράγμα όντως ρε παιδιά το θέατρο. Για αυτό όσο προλαβαίνετε πρωτού εξαντληθούν και αυτά τα εισιτήρια, πηγαίνετε να ζήσετε αυτή την εμπειρία στη Θεσσαλονίκη ή τη Βέροια. Μπορεί να μην φύγετε με χαμόγελο, αλλά η θεατρόφιλη ψυχή σας θα έχει απολαύσει το έργο και κάτι σίγουρα θα έχει μετακινηθεί μέσα σας.
Βένια Καραγκιόζη
Comments